Leki psychotropowe mają zdolność oddziaływania na sposób funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, ponieważ potrafią przenikać barierę krew-mózg. Muszą one być stosowane pod nadzorem lekarza, dlatego wydawane są tylko na receptę. Zażywanie leków psychotropowych na własną rękę może grozić poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Nawet najtrafniej dobrane psychotropy nie działają natychmiast, często trzeba kilku tygodni, aby odczuć skutki ich oddziaływania na organizm.
Nowoczesne leki psychotropowe nie powodują efektu otumanienia i "prania mózgu", a także nie uzależniają. Jednym z niechlubnych wyjątków są lekarstwa z grupy benzodiazepin oraz opoidów jednak do pojawienia się objawów lekomanii dochodzi najczęściej przy niewłaściwym ich stosowaniu i nieprzestrzeganiu zaleceń lekarza. Co ważne, uzależnienie od leków psychotropowych może oznaczać, że pacjent jest uzależniony nie tylko od zawartych w lekach substancji aktywnych, ale też od poczucia bezpieczeństwa, jakie mu one dają. Uzależnienie takie może więc mieć podłoże zarówno fizyczne, jak i psychiczne.
Objawy uzależnienia od psychotropów
Fizyczne uzależnienie od leków psychotropowych może objawiać się:
- migrenami
- bólami mięśni
- drgawkami i drżeniami kończyn
- zaburzeniami widzenia
- zaburzeniami miesiączkowania
- skokami ciśnienia tętniczego
- zaburzeniami rytmu serca
- zaburzeniami pracy żołądka, jelit, wątroby
- zaburzeniami pracy nerek i dróg moczowych
- alergiami, uczuciem swędzenia, atopowym zapaleniem skóry głowy lub ciała
Psychiczne uzależnienie od leków psychotropowych wiąże się z doświadczaniem takich stanów jak:
- paniczny lęk przed odstawieniem leków i nawrotem dolegliwości
- natrętne myśli sugerujące zażywanie coraz wyższych dawek leków
- potrzeba sięgania po leki poza zalecanymi przez lekarza porami ich zażywania (np. w każdej stresującej sytuacji, dla poprawy nastroju, itp.)
- traktowanie psychotropów jako jedynej szansy na radzenie sobie z emocjami
W wielu przypadkach uzależnienie fizyczne idzie w parze z uzależnieniem psychicznym.
Uzależnienie od leków, czyli lekomania
Lekomania dotyczy w sposób szczególny osób sięgających po leki psychotropowe z grupy benzodiazepin oraz opioidów, które wykazują działanie uspokajające, przeciwlękowe lub przeciwbólowe. Uzależnienie tego typu należy traktować podobnie jak uzależnienie od innych substancji psychoaktywnych, takich jak narkotyki, dopalacze czy alkohol.
Obok wymienionych wyżej objawów uzależnienia fizycznego i psychicznego, u osoby uzależnionej od leków można zaobserwować następujące symptomy:
- większa częstotliwość wizyt u różnych lekarzy w celu zdobycia recept, „wypraszanie” przepisania leków "przy okazji", zdobywanie leków nielegalnie
- gromadzenie leków "na czarną godzinę"
- objawy syndromu odstawienia (zespołu odstawiennego) w przypadku, gdy nie ma się dostępu do przepisanych leków
- sięganie po używki i łączenie ich z lekami
- przyjmowanie leków mimo występowania obecnych skutków ubocznych czy świadomości destrukcyjnego działania leków uspokajających przyjmowanych przewlekle
Odwyk od leków psychotropowych
Leczenie uzależnienia od leków psychotropowych przebiega różnie w zależności od tego, czy jesteśmy uzależnieni od leków o budowie benzodiazepinowej, czy opiatów. Leczenie uzależnienia od opiatów powinno zaczynać się detoksykacją w szpitalu psychiatrycznym, lub w przypadku używania niewielkich ilości – przepisaną przez psychiatrę stopniową redukcję dawek. W przypadku leków z grupy benzodiazepin warto podjąć próbę przeprowadzenia bezpiecznego ich odstawienia bez konieczności detoksykacji, jednak procedura ta może być utrudniona u starszych pacjentów, którzy zażywają takie leki latami (już rok zażywania leków o budowie benzodiazepinowej predysponuje do trudno poddającego się leczeniu uzależnienia!), mają współistniejące choroby somatyczne i brak wsparcia w otoczeniu. W takich przypadkach efektywną detoksykację przeprowadza się w warunkach szpitalnych.
Redukcji dawek leków psychotropowych powinny towarzyszyć sesje terapii grupowej oraz indywidualnej.