Polacy plasują się w czołówce narodowości o skłonnościach do nadużywania leków bez recepty, zwłaszcza preparatów przeciwbólowych. Wśród najpopularniejszych leków z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym) wymienić należy te zawierające ibuprofen i paracetamol (a także kwas acetylosalicylowy).
Obie substancje uchodzą za bardzo bezpieczne, dlatego sięga się po nie zbyt często. Co ważne, pacjenci często uważają, że jeśli leki różnią się nazwami handlowymi to mają także odmienne składy, co powoduje, że w przypadku silnego albo przewlekłego bólu łykają kilka różnych preparatów, wprowadzając tym samym do organizmów zbyt duże dawki wspomnianych substancji czynnych. Ibuprofen czy paracetamol nie wywołują fizycznego uzależnienia, ale gdy są nadużywane - poważne problemy żołądkowo-jelitowe, wrzody. Mogą też niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie nerek. Przedawkowanie ibuprofenu grozić ciężkim zatruciem i zaburzeniami neurologicznymi.
Właściwości uzależniające mają za to opoidy (opoidowe leki przeciwbólowe) takie jak m.in.: kodeina, tramadol, morfina, fenantyl, metadon, oksykodon. Opoidy stosowane są w leczeniu silnych bólów przewlekłych, w tym bólów nowotworowych oraz zespołów abstynencyjnych. Lekarze są zdania, że znaczny odsetek tych, którzy kiedykolwiek sięgnęli po opoidy staje się od nich uzależniony. Większym potencjałem uzależniającym cechują się opioidy krótko działające (np. heroina) niż długo działające (np. metadon, buprenorfina), a także silniej euforyzujące (np. heroina i morfina) niż mniej euforyzujące (np. buprenorfina lub metadon).
Środki przeciwbólowe - symptomy uzależnienia
Długotrwałe zażywanie przeciwbólowych leków opoidowych prowadzi do uzależnienia i to bez względu na to, czy zażywamy opoidy zgodnie z ich przeciwbólowym przeznaczeniem, czy w celach hedonistycznych, rozrywkowych. W pierwszym przypadku obok uzależnienia fizycznego w grę wchodzi także uzależnienie psychiczne, wiążące się z panicznym lęk przed odstawieniem leków i nawrotem dolegliwości, co implikuje potrzebę sięgania po opoidowe leki przeciwbólowe poza zalecanymi przez lekarza porami ich zażywania oraz natrętne myśli sugerujące zażywanie coraz wyższych dawek.
Objawy uzależnienia od leków często łatwo zbagatelizować, w końcu przyjmujemy leki, które mają nam pomóc, nie szkodzić, prawda?
Objawy uzależnienia od leków przeciwbólowych obejmują wszystkie znane nam symptomy każdego uzależnienia: tzw. głód (silne subiektywne odczuwanie przymusu sięgania po leki); niezdolność do kontrolowania zażywanych dawek leków; zespół abstynencyjny (syndorm odstawienny), w przypadku odstawienia leku bądź zmniejszenia jego dawki i inne.
Kiedy w przypadku niedostępności leku pojawia się lęk, bezsenność czy depresja, towarzyszą im takie objawy psychosomatyczne, jak:
- utrata apetytu,
- łzawienie,
- dreszcze,
- bóle brzucha,
- wymioty,
- biegunka,
- skoki ciśnienia.
W przypadku leków z grupy NLPZ, określanych mianem nienarkotycznych leków przeciwbólowych, nie występuje podręcznikowy zespół abstynencyjny, a w przypadku uzależnienia mówimy przede wszystkim o uzależnieniu psychicznym, a nie fizycznym. Wbrew powszechnemu przekonaniu o ich bezpieczeństwie nie należy lekceważyć nadużywania leków nienarkotycznych, bo, jak wspomniano wyżej, ich przedawkowanie może grozić także ciężkim zatruciem.
Środki przeciwbólowe - leczenie uzależnienia
Leczenie uzależnienia od leków przeciwbólowych jest podwójnie trudne, ponieważ mamy do czynienia z sytuacją, w której osoba uzależniona musiała walczyć z bardzo silnym bólem i aby leczyć inne dolegliwości (np. nowotwór), nabawiła się kolejnych problemów - z zażywaniem leków wspierających tę walkę. Leczenie uzależnienia od leków przeciwbólowych wiąże się z koniecznością przejścia medycznej detoksykacji, która musi być prowadzona pod nadzorem lekarzem. Kolejny krok to psychoterapia.
Uzależnienie od leków przeciwbólowych należy traktować podobnie jak uzależnienie od innych substancji psychoaktywnych, takich jak narkotyki, dopalacze czy alkohol, mając stale na uwadze, że w wielu przypadkach uzależnienie fizyczne idzie w parze z uzależnieniem psychicznym.