Zespół serotoninowy – czym jest i jak postępować?
Ludzki organizm to skomplikowany układ, którego funkcjonowanie łatwo zaburzyć, gdy w grę wchodzą nieodpowiedzialnie wykorzystywane substancje chemiczne. Mowa tu zwłaszcza o narkotykach lub lekach stosowanych wbrew zaleceniom medycznym. Możliwym skutkiem przedawkowania lub eksperymentowania z różnymi substancjami może być groźny dla życia zespół serotoninowy.
Czego dowiesz się z artykułu:
- Czym jest zespół serotoninowy?
- Jak wygląda leczenie zespołu serotoninowego?,
- Jakie są objawy zespołu serotoninowego?,
- Przyczyny zespołu serotoninowego,
- Ile trwa zespół serotoninowy?;
Spis treści
Co to jest zespół serotoninowy?
Zespół albo wstrząs serotoninowy znany jest także jako zespół serotoninergiczny. Jest on stanem, kiedy poziom naturalnie występującego w ludzkim mózgu neuroprzekaźnika – serotoniny – zostaje znacznie podwyższony. Reagujące na nią receptory są pobudzane ponad normę, co skutkuje objawami obejmującymi różne układy organizmu. Do tego stanu dochodzi pod wpływem wielu substancji chemicznych, w tym tych zawartych w narkotykach i lekach z różnych grup (nie tylko psychotropowych).
Przyczyny wystąpienia zespołu serotoninowego
Zespół serotoninowy może również spotkać osoby korzystające z leków według zaleceń specjalistów, ale są to bardzo rzadkie przypadki. Znacznie częściej dotyka on osoby eksperymentujące preparatami medycznymi – lekomanami. Czym jest lekomania? To forma uzależnienia, którą trzeba leczyć podobnie jak narkomanię czy alkoholizm. Lista leków, które nieodpowiedzialnie wykorzystywane mogą wywołać zespół serotoninowy, jest szeroka. Są to m. In. :
- zawarte w antydepresantach sertralina, fluoksetyna i inne substancje z grupy SSRI;
- przeciwbólowe preparaty z fentanylem, tramadolem i niektórymi innymi opioidami;
- przeciwkaszlowe leki bez recepty z dekstrometorfanem;
- przeciwymiotne preparaty z metoklopramidem i ondansetronem.
Wstrząs serotoninowy mogą wywołać również nielegalne substancje – narkotyki. Amfetamina, kokaina, ekstazy czy LSD to tylko niektóre z nich, ponieważ w podziemiu pojawia się ogrom specyfików, których skład jest trudny do określenia bez analizy w laboratorium. Zawsze istnieje więc ryzyko, że w pochodzącym z czarnego rynku środku znajdą się niebezpieczne ilości którejś z licznych – legalnych lub nie – substancji wpływających na produkcję serotoniny w organizmie. Zespół serotoninogenny wywołany przez narkotyki jest trudniejszy do diagnozy i leczenia, bo zwykle dokładna ilość i rodzaj przyjętych przez pacjenta substancji są niemożliwe do ustalenia.
Nadmiar serotoniny – objawy i diagnostyka
Jak wygląda zespół serotoninowy? Objawy, które mogą zaobserwować osoby postronne, obejmują skurcze lub sztywność mięśni i inne problemy z narządami ruchu u chorego (również drgawki), niepokój, pobudzenie, wymioty, a czasami również śpiączka i wysoka gorączka. Jeśli wiadomo o niedawnym przyjęciu przez niego leków lub narkotyków sytuacja może wydawać się jasna. Trzeba jednak pamiętać, że tylko lekarz może ustalić, że odpowiedzialny jest za nie nadmiar serotoniny. Objawy o podobnym profilu mogą pojawić się też przy innych chorobach. Najważniejsze jest to, by wezwać karetkę lub zawieźć chorego na oddział ratunkowy.
Na czym polega leczenie zespołu serotoninowego i gdzie szukać pomocy?
Medycyna na szczęście zna sposoby na bardzo rzadko śmiertelny, choć groźnie wyglądający zespół serotoninowy. Leczenie polega na podaniu cyproheptadyny, która jest antagonistą serotoniny, działając w tym przypadku jak odtrutka. Poza tym lekarze dążą do zminimalizowania niebezpiecznych dla zdrowia objawów, np. obniżając gorączkę.
Zespół serotoninergiczny – możliwe konsekwencje dla zdrowia
Objawy zespołu serotoninowego przy prawidłowym leczeniu mijają szybko i rzadko niosą ryzyko powikłań. Bez niego mogą prowadzić jednak do rozpadu komórek mięśniowych lub niewydolności nerek. Trzeba więc przede wszystkim zadbać o to, by się nie powtórzył, ponieważ następnym razem chory może się znaleźć w sytuacji, w której nie otrzyma pomocy w porę. Bywa, że przedawkowanie jest wynikiem próby samobójczej lub pomyłki, ale częściej wynika z uzależnienia od leków lub narkotyków i w takim przypadku niezbędne jest leczenie lekomanii.
Jak można zapobiec wystąpieniu zespołu serotoninowego?
Zapobieganie wystąpieniu zespołu serotoninowego polega najczęściej na zadbaniu o kondycję umysłową człowieka. Przedawkowania leków lub zażywanie narkotyków, jeśli nawet nie wynika z uzależnienia, to i tak jest często symptomem poważnych problemów psychicznych. Czasami wystarczą konsultacje ze specjalistami, innym razem potrzebna będzie długotrwała psychoterapia. W przypadku rozwiniętego nałogu jedynym skutecznym sposobem często okazuje się pobyt w placówce zamkniętej, takiej jak prywatny ośrodek terapii uzależnień.
Podsumowanie
Zespół serotoninowy jest groźny głównie wtedy, jeśli chory nie otrzyma szybkiej pomocy. W razie jego wystąpienia konieczne jest zadzwonienie na numer alarmowy, postępowanie zgodnie z zaleceniami operatora i oczekiwania na ratowników. Niestety na tym się nie kończy, bo jego wystąpienie wynika często z groźnych nałogów takich jak lekomania czy narkomania.
Cena prywatnego ośrodka leczenia uzależnień, który bywa jedynym długotrwałym rozwiązaniem, może wydawać się wysoka, ale jest niczym w porównaniu do problemów, jakie niesie, ze sobą długotrwałe uzależnienie.
O autorze
mgr Waldemar Wantoch-Rekowski
psycholog, specjalista psychoterapii uzależnień
Pomysłodawca i współwłaściciel Ośrodka „WANT”, od 20 lat pomagający osobom uzależnionym. Ukończył studia psychologiczne w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie oraz Studium Pomocy Psychologicznej i Studium Terapii Uzależnień w Warszawie. Odbył staż kliniczny oraz superwizje w WOTUW Stanomino i brał udział w wielu kursach i terapiach dla osób uzależnionych. W 2008 roku zaczął tworzyć Poradnię Leczenia Uzależnień w Szpitalu Specjalistycznym w Kościerzynie, a w 2013 roku, powołał do życia ośrodek terapii uzależnień „WANT”.