Zespół serotoninowy – czym jest i jak postępować?
Ludzki organizm to skomplikowany układ, którego funkcjonowanie łatwo zaburzyć, gdy w grę wchodzą nieodpowiedzialnie wykorzystywane substancje chemiczne. Mowa tu zwłaszcza o narkotykach lub lekach stosowanych wbrew zaleceniom medycznym. Możliwym skutkiem przedawkowania lub eksperymentowania z różnymi substancjami może być groźny dla życia zespół serotoninowy.
Co to jest zespół serotoninowy?
Zespół albo wstrząs serotoninowy znany jest także jako zespół serotoninergiczny. Jest on stanem, kiedy poziom naturalnie występującego w ludzkim mózgu neuroprzekaźnika – serotoniny – zostaje znacznie podwyższony. Reagujące na nią receptory są pobudzane ponad normę, co skutkuje objawami obejmującymi różne układy organizmu. Do tego stanu dochodzi pod wpływem wielu substancji chemicznych, w tym tych zawartych w narkotykach i lekach z różnych grup (nie tylko psychotropowych).
Przyczyny wystąpienia zespołu serotoninowego
Zespół serotoninowy może również spotkać osoby korzystające z leków według zaleceń specjalistów, ale są to bardzo rzadkie przypadki. Znacznie częściej dotyka on osoby eksperymentujące preparatami medycznymi – lekomanami. Czym jest lekomania? To forma uzależnienia, którą trzeba leczyć podobnie jak narkomanię czy alkoholizm. Lista leków, które nieodpowiedzialnie wykorzystywane mogą wywołać zespół serotoninowy, jest szeroka. Są to m. In. :
- zawarte w antydepresantach sertralina, fluoksetyna i inne substancje z grupy SSRI;
- przeciwbólowe preparaty z fentanylem, tramadolem i niektórymi innymi opioidami;
- przeciwkaszlowe leki bez recepty z dekstrometorfanem;
- przeciwymiotne preparaty z metoklopramidem i ondansetronem.
Wstrząs serotoninowy mogą wywołać również nielegalne substancje – narkotyki. Amfetamina, kokaina, ekstazy czy LSD to tylko niektóre z nich, ponieważ w podziemiu pojawia się ogrom specyfików, których skład jest trudny do określenia bez analizy w laboratorium. Zawsze istnieje więc ryzyko, że w pochodzącym z czarnego rynku środku znajdą się niebezpieczne ilości którejś z licznych – legalnych lub nie – substancji wpływających na produkcję serotoniny w organizmie. Zespół serotoninogenny wywołany przez narkotyki jest trudniejszy do diagnozy i leczenia, bo zwykle dokładna ilość i rodzaj przyjętych przez pacjenta substancji są niemożliwe do ustalenia.
Nadmiar serotoniny – objawy i diagnostyka
Jak wygląda zespół serotoninowy? Objawy, które mogą zaobserwować osoby postronne, obejmują skurcze lub sztywność mięśni i inne problemy z narządami ruchu u chorego (również drgawki), niepokój, pobudzenie, wymioty, a czasami również śpiączka i wysoka gorączka. Jeśli wiadomo o niedawnym przyjęciu przez niego leków lub narkotyków sytuacja może wydawać się jasna. Trzeba jednak pamiętać, że tylko lekarz może ustalić, że odpowiedzialny jest za nie nadmiar serotoniny. Objawy o podobnym profilu mogą pojawić się też przy innych chorobach. Najważniejsze jest to, by wezwać karetkę lub zawieźć chorego na oddział ratunkowy.
Na czym polega leczenie zespołu serotoninowego i gdzie szukać pomocy?
Medycyna na szczęście zna sposoby na bardzo rzadko śmiertelny, choć groźnie wyglądający zespół serotoninowy. Leczenie polega na podaniu cyproheptadyny, która jest antagonistą serotoniny, działając w tym przypadku jak odtrutka. Poza tym lekarze dążą do zminimalizowania niebezpiecznych dla zdrowia objawów, np. obniżając gorączkę.
Zespół serotoninergiczny – możliwe konsekwencje dla zdrowia
Objawy zespołu serotoninowego przy prawidłowym leczeniu mijają szybko i rzadko niosą ryzyko powikłań. Bez niego mogą prowadzić jednak do rozpadu komórek mięśniowych lub niewydolności nerek. Trzeba więc przede wszystkim zadbać o to, by się nie powtórzył, ponieważ następnym razem chory może się znaleźć w sytuacji, w której nie otrzyma pomocy w porę. Bywa, że przedawkowanie jest wynikiem próby samobójczej lub pomyłki, ale częściej wynika z uzależnienia od leków lub narkotyków i w takim przypadku niezbędne jest leczenie lekomanii.
Jak można zapobiec wystąpieniu zespołu serotoninowego?
Zapobieganie wystąpieniu zespołu serotoninowego polega najczęściej na zadbaniu o kondycję umysłową człowieka. Przedawkowania leków lub zażywanie narkotyków, jeśli nawet nie wynika z uzależnienia, to i tak jest często symptomem poważnych problemów psychicznych. Czasami wystarczą konsultacje ze specjalistami, innym razem potrzebna będzie długotrwała psychoterapia. W przypadku rozwiniętego nałogu jedynym skutecznym sposobem często okazuje się pobyt w placówce zamkniętej, takiej jak prywatny ośrodek terapii uzależnień.
Podsumowanie
Zespół serotoninowy jest groźny głównie wtedy, jeśli chory nie otrzyma szybkiej pomocy. W razie jego wystąpienia konieczne jest zadzwonienie na numer alarmowy, postępowanie zgodnie z zaleceniami operatora i oczekiwania na ratowników. Niestety na tym się nie kończy, bo jego wystąpienie wynika często z groźnych nałogów takich jak lekomania czy narkomania.
Cena prywatnego ośrodka leczenia uzależnień, który bywa jedynym długotrwałym rozwiązaniem, może wydawać się wysoka, ale jest niczym w porównaniu do problemów, jakie niesie, ze sobą długotrwałe uzależnienie.