Zaburzenia psychiczne wynikające z picia alkoholu
Odpowiedź na pytanie o to, czy alkohol jest przyczyną zaburzeń psychicznych, czy też stał się on remedium dla osoby, która od jakiegoś czasu boryka się już z takimi zaburzeniami nie zawsze jest łatwa. Szacuje się, że 37% osób uzależnionych od alkoholu cierpi również na inne zaburzenia psychiczne. W ramach takiej podwójnej diagnozy obok uzależnienia od alkoholu pojawiają się:
- zaburzenia depresyjne
- zaburzenia lękowe
- schizofrenia
- CHAD (zaburzenia afektywne dwubiegunowe)
W leczeniu osób z podwójną diagnozą najskuteczniejsze są metody leczenia zintegrowanego: nastawionego na leczenie zarówno choroby psychicznej, jak i terapii uzależnienia alkoholowego. Obejmują one kompleksowe oddziaływania farmakologiczne, psychoterapeutyczne i społeczne, w połączeniu z terapią rodzinną.
Spis treści
Alkohol jako przyczyna zaostrzenia istniejących już chorób psychicznych
Wbrew potocznej opinii, alkohol nigdy nie jest remedium na chorobę psychiczną. Często jednak to właśnie on jest pierwszym znieczulaczem, kiedy objawy choroby psychicznej zaczynają człowieka przerastać. Osoba, która doznała przejściowego ukojenia (np. redukcji lęku i napięcia, możliwości zaśnięcia po długotrwałej bezsenności) błędnie może uznać, że alkohol pomaga jej w niwelowaniu problemów psychicznych. Powstaje w ten sposób błędne koło: to, co miało pomagać, zaczyna szkodzić i zamiast jednego problemu mamy dwa: chorobę psychiczną i uzależnienie od alkoholu. W dalszej perspektywie alkohol przestaje pełnić funkcję środka do doraźnej poprawy nastroju, a staje się przyczyną zaostrzenia istniejącej i wciąż rozwijającej się choroby psychicznej.
Najczęściej sięgają po alkohol osoby borykające się z zaburzeniami osobowości, zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi, depresją, schizofrenią oraz fobią społeczną.
Ryzyko wtórnego rozwinięcia się zaburzeń psychicznych u osób nadużywających alkoholu
Z drugiej strony zaburzenia osobowości, depresja i zaburzenia lękowe często pojawiają się jako problem wtórny, czyli taki, który nie występował przed uzależnieniem się od alkoholu, u osób, które po niego sięgają. Szacuje się, że epizody depresji pojawiają się nawet u 1/3 pacjentów z problemem alkoholowym, a zmiany osobowości oraz objawy i zaburzenia lękowe nawet u 1/5.
Nadużywanie alkoholu może prowadzić także do rozwinięcia się halucynozy alkoholowej. Chorzy słyszą nieistniejące głosy, nierzadko należące do znajomych osób. To, co mówią, jest nieprzyjemne dla pacjenta i stwarza poczucie zagrożenia. Bywa, że głosy namawiają chorego do podejmowania różnych działań (mają charakter imperatywny), np. do popełnienia samobójstwa. W zależności od nasilenia objawów, chory może być leczony ambulatoryjnie lub wymagać hospitalizacji.
Kolejnym zaburzeniem jest zespół Otella, czyli paranoja alkoholowa. Chorzy doświadczają niedających się odeprzeć, nieprawdziwych i niepodlegających korygowaniu urojeń, które bardzo często przybierają postać chorobliwej zazdrości i podejrzeń o niewierność małżeńską. Podejmują więc rozmaite, często agresywne działania wobec swoich partnerek, np. śledzą je, podsłuchują, nachodzą w pracy, przeszukują rzeczy osobiste, prześladują telefonami, mogą nawet posunąć się do uszkodzenia ciała bądź zabójstwa. Pacjenci cierpiący na zespół Otella często muszą być leczeni w warunkach szpitalnych.
Trzecie co do częstotliwości występowania zaburzenie psychiczne u osób nadużywających alkoholu to tzw. zespół amnestyczny (zespół Korsakowa i encefalopatia Wernickego), którego głównym symptomem jest głębokie upośledzenie pamięci świeżej. Chorzy stają się apatyczni, mają zaburzone poczucie czasu i nie potrafią prawidłowo przywoływać kolejności ostatnich wydarzeń, a braki w pamięci wypełniają konfabulacjami, przez co wspomnienia mieszają im się z teraźniejszością. Leczenie zarówno zespołu amnestycznego Korsakowa jak i encefalopatii Wernickego polega na uzupełnianiu niedoborów witaminy B1, potasu i magnezu drogą iniekcji. Nie zawsze jest skuteczne w 100%.
Zaburzenia psychiczne po odstawieniu alkoholu
Powszechnie występującym zespołem zaburzeń somatycznych i psychicznych wynikających z nagłego odstawienia alkoholu jest zespół abstynencyjny. Szczególnie niebezpieczną postacią alkoholowego zespołu abstynencyjnego są majaczenia alkoholowe, czyli zagrażający życiu stan głębokich zaburzeń psychicznych i somatycznych, który pojawia się u ok. 10% uzależnionych. Jego wystąpienie jest namacalnym dowodem na to, że spożywanie alkoholu nie jest już bezpieczne i zagraża życiu. Wśród zaburzeń psychicznych towarzyszących zespołowi abstynencyjnemu wymienia się halucynacje wzrokowe i urojenia. Pacjenci doświadczają przerażających omamów, a to co widzą budzi w nich tak silny lęk i poczucie zagrożenia, że często podejmują rozmaite działania mające na celu ucieczkę bądź walkę z przedmiotami halucynacji. Chory w takim stanie bezzwłocznie musi znaleźć się w szpitalu.
Podsumowanie
Zrozumienie istoty współwystępowania chorób psychicznych i uzależnienia od alkoholu jest niezwykle ważne dla skutecznego leczenia i właściwej profilaktyki. Trzeba mieć świadomość, że pacjenci z podwójną diagnozą często są uznawani za "trudnych" - mniej zmotywowanych, izolujących się od grupy. Część z nich faktycznie nie chce się leczyć, część poddawana jest leczeniu przymusowemu (tak jest w przypadku osób zagrażających własnemu życiu i zdrowiu albo życiu i zdrowiu innych), część, wreszcie, decyduje się na poszukiwanie pomocy i sama zgłasza się do lekarza, np. do psychiatry.
O autorze
mgr Waldemar Wantoch-Rekowski
psycholog, specjalista psychoterapii uzależnień
Pomysłodawca i współwłaściciel Ośrodka „WANT”, od 20 lat pomagający osobom uzależnionym. Ukończył studia psychologiczne w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie oraz Studium Pomocy Psychologicznej i Studium Terapii Uzależnień w Warszawie. Odbył staż kliniczny oraz superwizje w WOTUW Stanomino i brał udział w wielu kursach i terapiach dla osób uzależnionych. W 2008 roku zaczął tworzyć Poradnię Leczenia Uzależnień w Szpitalu Specjalistycznym w Kościerzynie, a w 2013 roku, powołał do życia ośrodek terapii uzależnień „WANT”.