Mechanizmy uzależnienia
Ludzka psychika zaprogramowana jest w taki sposób, by jak najlepiej radzić sobie w obliczu napotykanych trudności czy wewnętrznych konfliktów. Ta obronna natura naszej osobowości doprowadziła do wykształcenia specjalnych mechanizmów. Niestety u alkoholików czy narkomanów systemy te zaczynają szwankować, a do głosu zaczynają dochodzić mechanizmy uzależnienia od alkoholu bądź innych używek. Można wręcz powiedzieć, że owe mechanizmy zaczynają działać przeciwko osobie chorej, a nie dla niej.
Czego dowiesz się z artykułu:
- Czym są mechanizmy uzależnienia?,
- Czym jest mechanizm iluzji i zaprzeczania?;
Jakie wyróżniamy psychologiczne mechanizmy uzależnienia? W jaki sposób wpływają one na zachowanie osoby uzależnionej? Tego wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu.
Spis treści
Mechanizmy obronne ≠ psychologiczne mechanizmy uzależnień
Mechanizmy obronne są naturalną odpowiedzią psychiki na pojawienie się niespodziewanych trudności i przeszkód – zarówno tych zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Systemy te pełnią funkcję swoistego "zderzaka", który ochrania nas przed przykrymi konsekwencjami tych zdarzeń. Taka bariera nie jest idealna; może ulec uszkodzeniu, jest delikatna, ale całkiem dobrze spełnia swoje zadanie na co dzień.
Inaczej wygląda to w przypadku osoby uzależnionej, u której rozwijają się psychologiczne mechanizmy uzależnienia. Stanowią one zupełne przeciwieństwo systemów obronnych, działając na niekorzyść chorej osoby i sprzyjając dalszemu rozwojowi nałogu. Są de facto odpowiedzią na pytanie, jak zachowuje się alkoholik lub narkoman – wyjaśniają istotę jego funkcjonowania i relacji z substancją psychoaktywną.
Specjaliści od terapii odwykowych wyszczególniają 3 główne mechanizmy uzależnień od narkotyków/alkoholu:
- mechanizm nałogowego regulowania uczuć;
- mechanizm rozproszonego i rozdwojonego "ja";
- mechanizm iluzji i zaprzeczania.
Owe mechanizmy obronne uzależnienia ułatwiają zrozumienie zachowań narkomana lub alkoholika. To m.in. dlatego osoby postronne, niezaznajomione z tymi schematami, nie wiedzą, jak pomóc choremu i jak leczyć alkoholizm. Przyjrzyjmy się zatem dokładnie, na czym one polegają.
Mechanizm rozproszonego i rozdwojonego "ja"
W tym przypadku osoba uzależniona zaczyna tracić kontrolę nad swoim życiem. Rozdwojone "ja" objawia się powstaniem dwóch skrajnie odmiennych osobowości – "ja" silnego, wytrzymałego oraz "ja" pokonanego, wrażliwego. Naturalnie ta pierwsza wersja dochodzi do głosu, gdy chory jest pod wpływem substancji psychoaktywnej. Staje się śmiały, pewny siebie, przekonany o własnej wartości. Gdy trzeźwieje, dochodzi do wewnętrznego konfliktu. Zaczyna odzywać się "ja" upadłe, a osoba uzależniona traci wszelkie złudzenia i zmienia o sobie postrzeganie.
Życie chorego opiera się na ciągłym żonglowaniu dwiema wersjami osobowości. W centrum zawsze znajduje się alkohol bądź inna używka, która kieruje jego zachowaniami.
Mechanizm iluzji i zaprzeczania
Jeśli chodzi o mechanizmy uzależnienia od alkoholu bądź innych używek, ten wydaje się najbardziej znany i powszechnie rozumiany. Mowa o zaburzeniach poznawczych chorego – nie jest on w stanie zaakceptować faktu, że może być uzależniony. Usilnie zaprzecza, że ma problemy z piciem, nie rozumie, jak poważne są skutki uzależnienia od alkoholu, ignoruje jakiekolwiek sygnały z zewnątrz, np. od rodziny czy przyjaciół.
Według niego to nie samo spożywanie alkoholu jest powodem komplikacji, lecz to, co dzieje się wokół niego. Prawda jest jednak zgoła inna – problemem zawsze jest alkohol.
Mechanizmy uzależnienia od alkoholu, narkotyków i innych używek – podsumowanie
Znając mechanizmy uzależnienia od narkotyków lub alkoholu i ich charakterystykę, można trafniej określić, czy dana osoba faktycznie ma problemy z nałogiem. Najlepszym rozwiązaniem w takim przypadku pozostaje prywatny ośrodek leczenia uzależnień, który zapewnia fachową opiekę ze strony certyfikowanych specjalistów i psychoterapeutów.
Zachęcamy do sprawdzenia innego artykułu na naszym blogu, gdzie odpowiadamy na pytanie, czy lepsze jest leczenie alkoholizmu prywatnie czy na NFZ. Zapoznaj się także z cennikiem leczenia w prywatnym ośrodku leczenia uzależnień WANT. Skontaktuj się z nami w razie potrzeby!
O autorze
mgr Waldemar Wantoch-Rekowski
psycholog, specjalista psychoterapii uzależnień
Pomysłodawca i współwłaściciel Ośrodka „WANT”, od 20 lat pomagający osobom uzależnionym. Ukończył studia psychologiczne w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie oraz Studium Pomocy Psychologicznej i Studium Terapii Uzależnień w Warszawie. Odbył staż kliniczny oraz superwizje w WOTUW Stanomino i brał udział w wielu kursach i terapiach dla osób uzależnionych. W 2008 roku zaczął tworzyć Poradnię Leczenia Uzależnień w Szpitalu Specjalistycznym w Kościerzynie, a w 2013 roku, powołał do życia ośrodek terapii uzależnień „WANT”.