Leki powodujące uzależnienia
Wysoka skuteczność leków w walce z chorobami sprawiła, że ich używanie jest dzisiaj powszechne. Trudno nie traktować tego zjawiska pozytywnie – dzięki coraz to nowszym farmaceutykom możliwe jest, jeśli nie pokonanie dolegliwości, to przynajmniej ulga w nich. Niestety wszechobecność leków wiąże też ze sobą poważne zagrożenia. Część z preparatów – mimo że są bardzo skuteczne w tym, do czego zostały przeznaczone – mogą powodować groźny efekt uboczny związany ze zdrowiem psychicznym. Od jakich leków można się uzależnić?
Czego dowiesz się z artykułu:
- Od jakich leków można się uzależnić?,
- Jakie leki najbardziej uzależniają?,
- Jakie są uzależniające leki bez recepty?;
Spis treści
Jakie są uzależniające leki bez recepty?
Przyczyny uzależnienia od leków są różne, ale nie raz wszystko zaczyna się od przyjmowania z pozoru niegroźnych preparatów dostępnych bez recepty. Mowa tu zwłaszcza o tych z nich, które zawierają kodeinę. Jest to substancja o tyle groźna, że pochodzi z tej samej grupy – opioidów – co np. znane z narkotycznego działania heroina i morfina. Nie bez znaczenia jest to, że w ciele człowieka metabolizuje się ona właśnie w tę ostatnią substancję. Lekami bez recepty zawierającymi uzależniającą kodeiną są m.in.:
- Thiocodin – preparat na kaszel,
- Neozarina – również używana do jego hamowania,
- Antidol – który tłumi ból,
- Solpadeine – również przynoszący w nim ulgę.
Wszystkie te preparaty można zakupić tylko w ilości jednego opakowania na raz, co wynika z ustawy przeciwko narkomanii. Jest tak dlatego, że w dużej dawce zawarta w nich kodeina wywołuje silne działanie narkotyczne. Farmaceutyków nie należy stosować dłużej niż kilka dni, ponieważ nawet niewielka dawka substancji może powodować uzależnienie.
Inną substancją zawartą w lekach na receptę, które uzależniają, są m.in. zawarty w Acodinie dekstrometorfan (DXM). Ta substancja w dawkach przekraczających zalecenia terapeutyczne powoduje różnorodne psychoaktywne efekty, które mogą przypominać upojenie alkoholowe. Im większa liczba zażytych tabletek, tym trudniejsze do przewidzenia są następstwa. Znane są przypadki śmierci z przedawkowania leku. Mniej popularniejszymi, ale również uzależniającymi substancjami są:
- pseudoefedryna, zawarta np. w lekach Gripex Hot, Ibuprom Zatoki,
- bendyzdamina, która znajduje się w składzie np. preparatu Tantrum Rosa,
- difenhydramiana, np. w leku APAP noc.
Jakie leki uzależniają – preparaty na receptę?
Na pytanie, jakie leki najbardziej uzależniają, można odpowiedzieć, że to właśnie te, wypisywane na receptę. Są one mocniejsze w działaniu niż preparaty, które nie wymagają konsultacji z lekarzem. Część z nich zawiera te same substancje co leki bez recepty, ale w większych dawkach. Większość jednak ma w składzie zupełnie inne substancje. Uzależniające leki na receptę można podzielić na 3 najbardziej znane grupy:
- opioidy, czyli te zawierające wspomnianą już kodeiną, ale też tramadol (np. Poltram Red), oksykodon (OksContin), lub morfinę;
- benzodiazepiny (substancje nasenne i przeciwlękowe): alprazolam, diazpeam;
- niebenzodiazepinowe substancje o podobnym działaniu (Z-Drugs), których najczęściej stosowanym przedstawicielem jest Zolpiden.
Wszystkie te leki przynoszą dużą ulgę podczas stosowania i właśnie to sprawia, że mają tak silny potencjał uzależniający. Należy zachować szczególną ostrożność podczas ich używania i nigdy nie robić tego niezgodnie z zaleceniami lekarza. Nie są to wszystkie leki, które mogą uzależniać. Farmaceuci wciąż odkrywają nowe substancje, dlatego niektóre z nich, choć zaakceptowane do leczenia, nie są jeszcze w pełni zbadane. Coraz częściej mówi się np. o uzależnieniach od uzyskanej w 2008 roku pregabaliny.
Jak poznać uzależnienie od leków?
Objawy lekomanii nie zawsze są widoczne na pierwszy rzut oka, ponieważ rozwijają się stopniowo. Granica między farmakoterapią a lekomanią jest jednak jasno wytyczona. Gdy chory zaczyna używać preparatów niezgodnie z zaleceniami lekarza, to znak, że zaczyna się uzależnienie. Najczęściej pojawiającymi się objawami tego stanu są:
- natrętne myśli o wzięciu kolejnej dawki leku;
- rozdrażnienie i spadek nastroju w przypadku braku do niego dostępu;
- szukanie sposobów na zdobywanie kolejnych recept i ukrywanie tego faktu przed bliskimi;
- zwiększanie dawek leku, ponieważ przez rosnącą tolerancję, jego działanie jest coraz mniej satysfakcjonujące.
Jeśli są jakieś wątpliwości czy chory jest uzależniony, można wykonać test na lekomanie. Jeśli jego wynik będzie pozytywny, prawdopodobnie konieczna będzie pomoc specjalisty.
Leczenie uzależnienia od leków
Gdy uzależnienie jest fizycznie, czyli kiedy występują objawy odstawienie, pierwszym krokiem leczenia musi być detoks lekowy. Często musi być on wykonany w warunkach klinicznych. Warto zaznaczyć, że to czy substancja uzależniająca chorego jest lekiem, czy narkotykiem, nie robi większej różnicy – postępowanie terapeutyczne jest tutaj bardzo podobne. Detoksem od każdej substancji zajmują się Ci sami specjaliści. Ośrodek leczenia narkomanii może mieć wydzielone specjalne miejsce do detoksu, ale wykonuje się go też w szpitalach. Później następuje odwyk, który również może być przeprowadzony w publicznym zakładzie zdrowotnym, ale ze względy na duże obłożenie specjalizujących się w tym oddziałów, konieczne może być leczenie prywatne. Wiążą się z tym oczywiście koszty, dlatego warto przeanalizować cennik leczenia lekomanii, aby się na nie przygotować. Po odwyku konieczna jest również psychoterapia, która pomoże choremu utrzymać się w abstynencji.
O autorze
mgr Waldemar Wantoch-Rekowski
psycholog, specjalista psychoterapii uzależnień
Pomysłodawca i współwłaściciel Ośrodka „WANT”, od 20 lat pomagający osobom uzależnionym. Ukończył studia psychologiczne w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie oraz Studium Pomocy Psychologicznej i Studium Terapii Uzależnień w Warszawie. Odbył staż kliniczny oraz superwizje w WOTUW Stanomino i brał udział w wielu kursach i terapiach dla osób uzależnionych. W 2008 roku zaczął tworzyć Poradnię Leczenia Uzależnień w Szpitalu Specjalistycznym w Kościerzynie, a w 2013 roku, powołał do życia ośrodek terapii uzależnień „WANT”.