Czym jest lekomania?

Czego dowiesz się z artykułu:

• Czym jest lekomania?
• Czy od leków można się uzależnić?,
• Jakie są objawy uzależnienia od leków?;

Czy od leków można się uzależnić?

Tak, uzależnienie od leków jest realnym zagrożeniem, a jego rozwój może przebiegać niezauważalnie – szczególnie u osób, które przyjmują farmaceutyki zgodnie z zaleceniami lekarza, ale stopniowo zwiększają dawki lub przedłużają czas stosowania. Mechanizm uzależnienia jest podobny do tego, który występuje w przypadku narkotyków, ponieważ wiele substancji zawartych w lekach wpływa na ośrodkowy układ nerwowy, wywołując zmiany w funkcjonowaniu mózgu i prowadząc do psychicznej oraz fizycznej zależności.

Lekozależność - na czym polega uzależnienie się od środków farmaceutycznych?

Lekozależność to stan, w którym organizm i psychika zaczynają domagać się ponownego zażycia leku, ponieważ tylko w ten sposób możliwe jest osiągnięcie pożądanego efektu – np. uspokojenia, ulgi w bólu czy stanu błogiego podniecenia. Z czasem rozwija się tolerancja na substancję, co oznacza, że ten sam efekt można uzyskać coraz rzadziej i później, a dawki muszą być stopniowo zwiększane. Długotrwałe nadużywanie leków prowadzi do zmian w układzie nerwowym, które sprawiają, że odstawienie staje się trudne i wiąże się z nieprzyjemnymi objawami abstynencyjnymi.

Kim jest lekoman?

Lekoman to osoba, która straciła kontrolę nad przyjmowaniem leków, sięgając po nie nie tylko w celach leczniczych, ale także po to, by poprawić samopoczucie czy osiągnąć stan błogiego podniecenia. Mimo świadomości negatywnych konsekwencji zdrowotnych, nadal dąży do ponownego zażycia leku, ponieważ organizm i psychika stopniowo przyzwyczajają się do jego obecności. Często próbuje zdobyć kolejne opakowania na różne sposoby, np. odwiedzając wielu lekarzy lub kupując leki poza oficjalnym obiegiem. W miarę postępu uzależnienia, potrzebuje coraz większych dawek i coraz rzadziej oraz później osiąga pożądany efekt, co prowadzi do błędnego koła uzależnienia.

Typy lekomanii - jakie leki uzależniają najczęściej? 

Największe ryzyko uzależnienia wiąże się z lekami oddziałującymi na układ nerwowy, które są stosowane w celu redukcji bólu, poprawy nastroju, uspokojenia czy ułatwienia zasypiania.

Do grupy najczęściej uzależniających specyfików należą:

• Leki nasenne – stosowane w leczeniu bezsenności, mogą powodować szybkie uzależnienie, zwłaszcza gdy są przyjmowane dłużej niż zalecany okres.
• Leki przeciwbólowe – szczególnie te zawierające opioidy, które działają silnie przeciwbólowo, ale jednocześnie mają potencjał euforyzujący, co prowadzi do uzależnienia.
• Leki uspokajające i przeciwlękowe – stosowane w terapii stanów lękowych, depresji czy zaburzeń emocjonalnych. Nadmierne ich używanie może skutkować rozwinięciem zależności psychicznej i fizycznej.
• Leki działające euforyzująco i dopingowo – substancje stymulujące organizm, poprawiające koncentrację i wydolność, często stosowane w sporcie lub jako „środki wspomagające” w pracy umysłowej.

Jakie substancje zawarte w lekach prowadzą do uzależnienia?

Wiele osób błędnie zakłada, że tylko leki na receptę mogą uzależniać. W rzeczywistości niebezpieczne substancje psychoaktywne znajdują się także w lekach dostępnych bez recepty, które można kupić w każdej aptece.

Do najczęściej uzależniających składników farmaceutycznych należą:

• Barbiturany – stosowane w lekach nasennych i uspokajających, silnie uzależniają i mogą powodować depresję oddechową.
• Benzodiazepiny – leki przeciwlękowe i nasenne, które w dłuższym stosowaniu prowadzą do uzależnienia psychicznego i fizycznego.
• Morfina i opioidy – substancje silnie przeciwbólowe, działające na receptory opioidowe w mózgu, mogą powodować euforię i szybko prowadzić do uzależnienia.
• Pseudoefedryna – obecna w lekach na przeziębienie i katar, działa pobudzająco i w dużych dawkach może być używana w celach rekreacyjnych.
• Kodeina – składnik leków przeciwbólowych i przeciwkaszlowych, który w organizmie metabolizuje się do morfiny i może powodować silne uzależnienie.
• Cetyryzyna – choć kojarzona głównie z lekami przeciwalergicznymi, jej nadmierne stosowanie może prowadzić do działań psychoaktywnych i nadużywania.

Etapy rozwoju uzależnienia od leków

Lekoman odczuwa przymus regularnego przyjmowania leków również w sytuacji, gdy nie ma to uzasadnienia medycznego. Zaczyna się niewinnie: pacjent dostaje od lekarza receptę na leki mające wyleczyć konkretną chorobę i złagodzić dolegliwości. Poprawa zdrowia i samopoczucia po zażyciu tych leków jest na tyle duża, że pacjent przyzwyczaja się do tego stanu. Następnie kierując się obawą przed powrotem dawnych dolegliwości - kontynuuje zażywanie lekarstwa mimo zakończenia kuracji.

Uzależnienie psychiczne

Takie "profilaktyczne" zażywanie leków prowadzi do uzależnienia psychicznego - obawiamy się, że nie zaśniemy albo, że powróci ból, a stale zażywany lek ma te obawy od nas odsunąć. Ostatecznie nie jesteśmy w stanie stwierdzić czy zalecona przez lekarza farmakoterapia przyniosła oczekiwany długotrwały skutek, bo przychodzi moment, w którym nie leczymy już objawów choroby źródłowej, a jedynie "zajadamy lekami" nasz lęk. To już etap uzależnienia psychicznego i może dotyczyć każdego typu lekomanii, np. uzależnienia od leków przeciwbólowych czy nasennych.

Uzależnienie fizyczne

Po pewnym czasie pojawiają się także objawy uzależnienia fizycznego. Organizm, stale bombardowany ciągle zwiększanymi dawkami leków, może w przypadku próby ich odstawienie zareagować bardzo gwałtownie i wówczas będziemy odczuwać nieprzyjemne dolegliwości związane z zespołem abstynencyjnym. Uwaga: substancje psychoaktywne zawarte w niektórych farmaceutykach uzależniają w podobny sposób jak narkotyki!

Uzależnienie fizyczne może skutkować:

• wrzodami żołądka,
• zaburzeniami pracy nerek,
• niewydolnością wątroby,
• zaburzeniami pracy serca i wahaniami ciśnienia tętniczego,
• silnym zatruciem z przedawkowania.