Amnezja alkoholowa (Palimpsesty alkoholowe)

Luki we wspomnieniach z zakrapianej imprezy, na której wypiliśmy zdecydowanie zbyt dużo, mogą się zdarzyć nie tylko osobom uzależnionym, ale również całkowicie zdrowym, które na ogół w pełni kontrolują swoje zachowanie. Należy jednak pamiętać, że długotrwałe nadużywanie substancji psychoaktywnej nie prowadzi wyłącznie do rozwoju nałogu, ale również do uszkodzeń komórek nerwowych mózgu, co z kolei może stać się przyczyną zaburzeń pamięci. Czym jest amnezja alkoholowa i jakie są jej objawy?

Jak rozpoznać amnezję alkoholową?

O tym, że mamy do czynienia z amnezją alkoholową zaalarmują nas nietypowe zachowania osoby będącej w stanie upojenia. Jeśli nagle zaczyna ona działać całkowicie niezgodnie ze swoją naturą - łamie normy społeczne, dopuszcza się aktów wandalizmu czy ryzykownych zachowań seksualnych - możemy podejrzewać, że właśnie "urwał jej się film".

Stan ten może trwać nawet do kilku godzin i tym czasie mózg nie tworzy wspomnień albo ich nie zapisuje - nie będzie więc możliwe przypomnienie sobie czegokolwiek, co się wówczas wydarzyło. Dzieje się tak, ponieważ, jak odkryli badacze z Washington University School of Medicine w Saint Louis, ekspozycja na alkohol blokuje pewne receptory, a później aktywuje inne, powodując, że neurony wytwarzają steroidy hamujące LTP (ang. Long-term potentiation - tzw. długotrwałe wzmocnienie synaptyczne) i zapamiętywanie.

Amnezja alkoholowa nie wiąże się z utratą przytomności. Mało tego, doświadczająca jej osoba może sprawiać wrażenie zupełnie trzeźwej albo będącej jedynie na lekkim rauszu.

Kto jest bardziej podatny na amnezję alkoholową?

Amnezji alkoholowej, a zwłaszcza jej epizodom w postaci palimpsestów, sprzyja spożywanie alkoholu na pusty żołądek, zmęczenie i próba odreagowania stresujących sytuacji poprzez picie a także łączenie alkoholu z lekami nasennymi i uspokajającymi. Skłonność do "urywania się filmu" bywa też uwarunkowana genetycznie (dziedziczna).

Bardziej podatne na "dziury w pamięci' są osoby młode, które podejmują pierwsze próby z używkami i "piją do oporu" oraz alkoholicy w zaawansowanym stadium uzależnienia. Jednak każdy, kto spożywa dużo alkoholu w krótkim czasie, co powoduje szybki wzrost jego poziomu we krwi, musi liczyć się z tym, że "urwie mu się film".

Jednorazowe doświadczenie "dziury w pamięci" może być dla osoby, która nie jest uzależniona od alkoholu, na tyle traumatycznym przeżyciem, że rozważy ona całkowitą rezygnację z niego. Natomiast u osoby w zaawansowanym stadium uzależnienia nawracające epizody amnezji alkoholowej mogą wskazywać na uszkodzenie mózgu.

Uszkodzenia mózgu w przebiegu alkoholizmu

Zarówno entuzjaści okazjonalnego raczenia się napojami wyskokowymi, jak i osoby z diagnozą uzależnienia często traktują alkohol jak najlepszego przyjaciela, który pomaga ukoić skołatane nerwy, wspomaga osiągnięcie stanu relaksu oraz wprawia w dobry nastrój. Należy jednak pamiętać, że z perspektywy naszego organizmu alkohol jest zwykłą trucizną, której nadużywanie czyni w nim ogromne spustoszenie. Jednym z organów, które najbardziej cierpią na częstym i intensywnym piciu, jest mózg. Alkohol negatywnie wpływa na wydzielanie neuroprzekaźników, takich jak dopamina czy serotonina. Oprócz tego prowadzi do poważnych zmian w mózgu, do których należą zmniejszenie jego objętości oraz zakłócenie krążenia mózgowego. Pacjenci w zaawansowanym stadium choroby zmagają się z zaburzeniami funkcji poznawczych, zmianami osobowości, spłyceniem życia uczuciowego i psychozami.

Zobacz również: Alkoholizm - objawy psychiczne

Regeneracja mózgu po alkoholu nie jest łatwa, a niektóre zmiany mogą być już nieodwracalne. Ryzyko powstania nieodwracalnych zmian najbardziej zagraża osobom do 21. roku życia, ponieważ aż do tego czasu nasz układ nerwowy kształtuje się i dojrzewa. Kolejna grupa ryzyka to alkoholicy w zaawansowanym stadium uzależnienia, u których dochodzi do trwałego uszkodzenia mózgu i upośledzenia zdolności zapamiętywania.

Palimpsesty alkoholowe

Jednym z bardzo groźnych symptomów rozwijającego się uzależnienia są luki w pamięci, czyli tzw. palimpsesty alkoholowe. Środek odurzający blokuje możliwość przenoszenia wspomnień z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. To właśnie dlatego alkoholik nierzadko nie jest w stanie przypomnieć sobie tego, co robił przez określony odcinek czasu. Czasami zdarza się, że chorzy w stanie upojenia robią coś, na co nigdy nie zdecydowaliby się na trzeźwo (np. uprawiają przygodny seks, kradną lub wydają ogromne sumy w barze), zaś później zupełnie tego nie pamiętają. Co ciekawe, podczas takich epizodów nie następuje utrata przytomności, a chorzy często nie sprawiają wrażenia silnie odurzonych.

Amnezja alkoholowa – jak leczyć?

Jeżeli amnezja alkoholowa, objawiająca się m.in. w postaci palimpsestów, diagnozowana jest jako jeden z objawów uzależnienia, jedynym sposobem jej leczenia jest poddanie się terapii w ośrodku odwykowym. Nie ma osobnych celowanych leków, które sprawią, że zmieni się nasza tolerancja na alkohol, a mózg przestanie doświadczać epizodów amnezji i się zregeneruje.

Leczenie amnezji alkoholowej odbywa się w toku leczenia uzależnienia od alkoholu i obejmuje:

• detoksykację organizmu,
• terapię indywidualną,
• terapię grupową,
• dodatkowe oddziaływania o charakterze terapeutycznym, np. wykłady psychoedukacyjne, trening asertywności (niezbędny m.in. do odmawiania alkoholu), arteterapię, filmoterapię, czy zajęcia sportowe (które pomagają znaleźć zainteresowania alternatywne do picia).

W przypadku występowania bardzo nasilonych objawów amnezji alkoholowej konieczna może być konsultacja u lekarza neurologa i wdrożenie odpowiedniego leczenia neurologicznego.

Encefalopatia Wernickego oraz psychoza Korsakowa

Jednym z częstych powikłań alkoholizmu jest tzw. encefalopatia Wenickego, za którą odpowiadają niedobory witaminowe (zwłaszcza witamin z grupy B) oraz toksyczne działanie samego etanolu. Wśród objawów tej dolegliwości pojawiają się np. porażenie mięśni okołoruchowych, zaburzenia świadomości, a także drżenie i napady padaczki alkoholowej. U ok. 80% pacjentów rozwija się także psychoza Korsakowa, zwana również zespołem amnestycznym Korsakowa. Mianem tym określamy neuropsychiatryczne zaburzenie na podłożu organicznym, w przebiegu którego pojawiają się apatia, dezorientacja w czasie i miejscu, problemy z logicznym myśleniem, trudności z zapamiętywaniem i przywoływaniem świeżych wspomnień oraz konfabulacje wypełniające luki pamięciowe. Niestety część zmian w mózgu spowodowana niedoborem witaminy B jest nieodwracalna, a w niektórych przypadkach dochodzi do głębokiego otępienia.

Podsumowanie

Krótsze i dłuższe zaniki pamięci po alkoholu to poważny sygnał alarmowy. W trakcie trwania każdej "dziury w pamięci", czyli palimpsestu alkoholowego, może dojść do sytuacji zagrażających naszemu (oraz innych) życiu, zdrowiu czy reputacji. Im dłużej ignorujemy epizody amnezji, tym większe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w mózgu oraz rozwinięcia się poważnych zaburzeń pamięci. Alkoholową amnezję i luki w pamięci zawsze należy skonsultować ze specjalistą, a następnie wdrożyć terapię uzależnień.

Autor: Alicja Skibińska - psycholog